گروه تحقیقاتی شرکت سیمرکو این مقاله رو نوشته است
مقدمه:
گسترش روزافزون بازارهای محصولات مصرفی از جمله محصولات غذایی مسئله بسته‌بندی و طراحی آن را به یکی از ضرورت‌های اصلی شرکت‌های تولیدکننده این محصولات تبدیل کرده است. بسته بندی محصولات غذایی از جهت حفظ تازگی گرفته تا افزایش جذابیت قفسه های فروش نقش مهمی در موفقیت در بازارهای اقتصادی دارد. رب گوجه فرنگی یکی از پرکاربرد ترین چاشنی ها در انواع غذا است و از طرف دیگر دائما در معرض کپک زدن و خراب شدن است؛ در نتیجه بسته‌بندی رب گوجه فرنگی اهمیت ویژه ای دارد.
هنگامی که صحبت درباره حفظ کیفیت و ایمنی مواد غذایی می شود بسته بندی های شیشه ای و قوطی فلزی به ذهن می رسد؛ به این دلیل که بسته بندی های شیشه ای و فلزی ماندگاری محصولات را با حفظ کیفیت تضمین می کند و ضایعات مواد غذایی را به حداقل میرساند. از جهتی بسته بندی قوطی از نظر دوام و حفظ کیفیت بسیار موثر است. داشتن همزمان این دو نوع بسته بندی می تواند یک امتیاز فوق العاده باشد.
ظروف شیشه‌ای بسته‌بندی یکی از انواع ظروفی است که میتوان برای بسته بندی مواد غذایی، محصولات آرایشی بهداشتی، مواد خوراکی و همچنین نگهداری این محصولات مورد استفاده قرار داد. میتوان گفت که ظروف شیشه ای بسته‌بندی بهترین ظروف بسته‌بندی موجود در بازار میباشند. بسته‌بندی شیشه ای به دلیل شفافیت و تطبیق‌پذیری آن در نمایش محصولات ارزشمند است. ظروف شفاف به مصرف کنندگان اجازه می دهد تا محتویات را ببینند و کیفیت و تازگی محصول را به آنها اطمینان می دهد. در برخی از کشور های اروپایی تا 90% شیشه را بازیافت میکنند، از این جهت بهترین ظروف در جهت بهبود محیط زیست و نگهداری از آن ظروف شیشه ای هستند. سازمان جهانی بهداشت در توصیه‌های خود با انتشار نتایج آزمایشات دانشگاهی متعدد عناوین زیر را از امتیازات ظروف شیشه ای می داند.
• سالم ترین و بهداشتی ترین ظروف ممکن هستند.
• با هیچ یک از مواد غذایی و محصولات دیگر دچار واکنش شیمیایی نمیشوند.
• خواص محصولات مانند رنگ، بو، طعم و… را تغییر میدهند و به طور کامل از آن ها محافظت میکنند.
• به دلیل تجزیه پذیر و قابل بازیافت بودن به محیط زیست آسیبی وارد نمیکنند.
• غیر قابل نفوذ هستند.
• قابل استفاده ی مجدد و شستشو هستند.
• در دماهای بالا و رطوبت آسیبی به محصولات وارد نمیکنند.
یکی از پرکاربردترین مواد در بسته‌بندی که برعکس پلاستیک کاملا قابل بازیافت است و به طبیعت آسیبی نمیرساند بسته‌بندی فلزی می‌باشد. فلز های مورد استفاده در بسته‌بندی آهن، آلومینیوم و قلع هستند. کارشناسان صنعت بسته‌بندی نیز همچنان بسته‌بندی فلزی را تایید و حتی توصیه میکنند زیرا مقاومت بالایی دارد و در هنگام حمل و نقل و انبار کردن باعث آسیب دیدن محصول نمی‌شود. طبق آماری که آژانس حفاظت از محیط زیست در سال 2015 اعلام کرده است قوطی های فلزی 54.9% بازیافت می شوند. علاوه بر این ظروف نوشیدنی آلومینیومی حاوی بالاترین درصد محتوای بازیافتی در بین انواع ظروف نوشیدنی با 68% مواد بازیافتی است. بسته‌‌بندی‌های فلزی محصول را کاملا در برابر نفوذ نور و گرما یا رطوبت محافظت میکنند و نمی‌گذارند که آسیبی به آن برسد. استفاده از فلزات در بسته‌بندی مواد غذایی به محبوبیت بسیاری دستیابی پیدا کرده و به همین علت بسته‌بندی های فلزی در محصولات مختلفی نظیر میوه، کنسرو، سوپ و حتی سبزیجات دیده می شود. استفاده از بسته بندی های از این قبیل به محصولات مذکور کمک می کند تا ماندگاری بیشتری داشته باشند و انتخاب های غذایی سالم تری برای مردم بوجود آید. مواد غذایی نیاز روزمره‌ی ما را تامین میکنند و اگر درست نگهداری نشوند و یا هنگامی که داخل بسته بندی هستند از طریق منافذی هوا به آنها ورود کند دچار فاسد شدن این مواد غذایی می‌شود از این رو باید بسته‌بندی هایی برای آنها در نظر گرفته شود که کاملا فضایی بسته را برای این مواد غذایی ایجاد کند و آنها را از واکنش با هر مواد دیگری دور نگاه دارد.
این نیاز‌های مواد غذایی با کاربرد بسته‌بندی فلزی همخوانی دارد. قوطی‌های فلزی طی روند ساخت خود کاملا خالی از منفذ می‌شوند و از ورود هر رطوبت یا نوری به آنها جلوگیری می‌شود. اما آنها خود ممکن است با مواد غذایی وارد واکنش شوند که باعث سمی شدن مواد غذایی می‌شود برای جلوگیری از واکنش بسته بندی و محصول از یک لایه جلا دهنده در داخل بسته بندی استفاده می‌شود که فلز و محصول را از یکدیگر جدا می‌کند.
همانطور که گفته شد بسته بندی مواد غذایی اهمیت ویژه ای دارد و رب گوجه فرنگی از این جهان که محصول بسیار پر مصرف است این اهمیت را دوچندان می‌کند. خط بسته‌بندی رب گوجه فرنگی به طور کلی شامل بخش تخلیه رب، رقیق سازی، نمک زنی و پاستور کردن رب، پرکردن دربندی، پاستور نهایی بعد از دربندی، لیبل زنی و کارتن‌گذاری می‌باشد. در ادامه به شرح مختصری از فرآیند بسته بندی رب گوجه فرنگی می پردازیم:
تخلیه رب و رقیق سازی:
در اولین مرحله از فرآیند بسته‌بندی رب گوجه فرنگی، بشکه های حاوی رب گوجه فرنگی با استفاده از دستگاه بشکه برگردان به مخازن همزن دار تخلیه می شوند. در این مرحله رب یکنواخت می شود تا برای رقیق سازی آماده شود. رب گوجه بعد از یکنواخت شدن به دستگاه پخت و تغلیظ وارد می شود و در آن آب اضافه می شود تا غلظت آن به بریکس 25 برسد.در این مرحله غلظت رب گوجه فرنگی از بریکس 36 به بریکس 25 کاهش پیدا می کند.
نمک زنی و پاستور کردن رب:
در مرحله نمک‌زنی و پاستور کردن ، در ابتدا رب رقیق شده با غلظت 25 به داخل مخازن نمک زنی وارد می شود و 1.5 % نمک به آن اضافه می شود. بعد از آن برای افزایش دما و پاستور شدن رب گوجه به دستگاه پاستوریزاسیون منتقل می شود و با انتقال از لوله هایی که در احاطه بخار آب قرار گرفته اند تحت حرارت بالا پاستوریزه می شوند.
پرکردن و دربندی:
رب پاستور شده با دمای معادل 85 درجه سانتیگراد آماده پر کردن داخل بسته‌بندی فلزی یا شیشه ای می شود، دستگاه پر کن با پیستون های پرکننده خود رب گوجه فرنگی را در داخل بسته بندی های طراحی شده تخلیه می کند. قوطی های پر شده از رب گوجه فرنگی با نوار انتقال به دستگاه دربندی منتقل می‌شود. سنسور مخصوص دستگاه دربندی ورود قوطی ها را تشخیص می دهد، در قوطی بر روی ریل دربندی قرار می گیرد و به واسطه یک ماردون بر روی پدال هدایت می شود و بر روی بدنه قوطی قرار می گیرد و با بالا آمدن پدال دستگاه دربندی قوطی و درب قوطی به یکدیگر متصل شده و مهر و موم می شوند.
پاستور نهایی بعد از پر شدن:
بعد از پر شدن و بسته شدن در قوطی های شیشه‌ای و فلزی، بسته وارد تونل پاستور قرار می گیرد تا پخت نهایی و پاستور شدن انجام شود. تونل پاستور که به طور تخصصی برای اینکار طراحی شده است شامل سه مرحله شستشو آب داغ ، آب ولرم و آب سرد می باشد. با عبور قوطی بسته‌بندی از داخل تونل پاستور دوش آب گرم ، ولرم و سرد در مدت زمان قابل نیاز بر روی بسته بندی گرفته می شود تا آخرین مرحله پاستور شدن انجام شود.
لیبل زدن و کارتون گذاری:
در بسته‌بندی های قوطی اطلاعات روی محصول از قبل چاپ شده است اما در بسته‌بندی های شیشه ای بعد از پاستور کردن نهایی اطلاعات روی محصول چاپ می‌شود. برای این منظور از دستگاه لیبل شیرینگ استفاده می‌شود، رول لیبل بر روی لبه شیشه قرار می‌گیرد و برش می‌خورد و پس از آن در داخل تونل المنتی حرارت دیده می‌شود تا نایلون مربوطه بر روی درب و بخشی از شیشه فرم بگیرد. پس از چاپ اطلاعات بر روی محصول بسته‌بندی شده شیشه ای بسته ها باید شرینک شوند و در کارتنهای هم اندازه و با تعداد هم اندازه آماده شوند. در این مورد از دستگاه شرینک پک استفاده می شود. قوطی‌ها و شیشه‌های چاپ شده توسط اپراتور بر روی کارتن‌ها و یا پلاستیک‌های لبه کوتاه به صورت چند تایی (۱۲ و یا ۱۶ تایی) قرار می‌گیرند و پس از آن توسط جک جلو برنده در داخل شیرینگ پک نایلون‌کشی و هدایت می‌شوند تا در داخل تونل گرما که توسط المنت‌های دستگاه ایجاده شده حرارت و فرم بگیرند.
رب گوجه فرنگی از پر مصرف ترین چاشنی های غذایی در سراسر دنیا است. مصرف روزافزون این ماده غذایی و استفاده آن در انواع غذاها در اغلب کشورها رب گوجه را به یکی از بازارهای پر درآمد خرید و فروش محصولات غذایی تبدیل کرده است. از جهتی به علت این که ماده اولیه رب گوجه فرنگی در همه‌ی فصل های سال وجود ندارد و در اغلب کشورهای نیز کشت نمی شود، واردات این محصول حجم بزرگی از واردات سالانه در صنایع غذایی اغلب کشورها است. راه‌اندازی خط بسته بندی رب گوجه فرنگی به دلایل بسیاری می تواند پر اهمیت باشد.
واردات و بسته بندی:
همانطور که مختصر ذکر شد گوجه فرنگی در اغلب کشور های کشت نمی شود و تعدادکشورهای محدودی می‌توانند رب گوجه فرنگی را در کیفیت قابل‌قبولی تولید کنند. از این جهت واردات محصولات غذایی از جمله رب‌گوجه فرنگی بازار گسترده ای دارد. برای کسانی که امکان تولید رب گوجه فرنگی را ندارند بهترین پیشنهاد راه اندازی خط بسته بندی رب گوجه فرنگی است. با راه‌اندازی این خط بسته بندی می توان با خرید رب گوجه در بسته بندی های اسپتیک با غلظت 36 تا 38 بریکس و واردات آن به کشور مقصد با داشتن یک خط بسته‌بندی ، رب گوجه را با بسته‌بندی و برند شخصی به بازار محصولات غذایی ارائه کرد.
تولید و بسته بندی:
کسانی که تولیدکننده رب گوجه‌فرنگی هستند و دسترسی به گوجه فرنگی دارند بهترین پیشنهاد راه‌اندازی همزمان خط تولید و بسته بندی رب‌گوجه فرنگی است. با راه اندازی خط تولید و بسته بندی رب گوجه فرنگی می توان هزینه بسته بندی را کاهش داد و بسته های مصرفی رب گوجه را با برند شخص به بازار ارائه کرد. راه اندازی خط تولید رب گوجه در کنار خط بسته بندی آن می تواند کسب و کار فوق العاده در بازار محصولات غذایی باشد.
