رب گوجه‌فرنگی به‌عنوان ماده‌ای تبدیلی با ارزش افزوده بالا، از جمله محصولاتی است که تولید آن همواره دارای توجیه اقتصادی مناسبی می‌باشد. هر چندتولید رب گوجه‌فرنگی در کشور، طی سالیان با روند رو به رشدی همراه بوده، اما تقاضای موجود در بازارهای داخلی و خارجی به‌قدری زیاد است که همچنان تولید این محصول را توجیه‌پذیر می‌نماید. راهاندازی کارگاه کوچک تولید رب گوجه می‌تواند گزینه مناسبی برای تولید این محصول در مقیاس کوچک باشد.
مقاله حاضر، مراحل راهاندازی یک کارگاه کوچک تولید رب گوجه را قدم‌به‌قدم تشریح خواهد داد. قیمت خط تولید رب دست‌دوم و سایر مباحث مالی مرتبط با راهاندازی کارگاه نیز با جزییات کافی در این مقاله ارائه خواهند شد.
خط تولید رب کارگاهی با ظرفیت ۱۰ تن در روز که به‌صورت اختصاصی توسط تیم فنی گروه صنعتی سیمرکو طراحی و ساخته شده است، جهت تولید رب صنعتی با بریکس ۲۸ مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد. این خط تولید، همچنین قابلیت بهره‌برداری در تولید رب انار، انواع مربا و سس کچاب را خواهد داشت.
کمترین ظرفیت توجیه‌پذیر برای راهاندازی کارخانه تولید رب معمولا عددی بین ۴۰ تا ۶۰ تن ورودی گوجه در روز لحاظ می‌شود. با این حال، راهاندازی یک کارگاه کوچک تولید رب گوجه با ظرفیتی به‌مراتب کمتر از این مقدار نیز امکان پذیر خواهد بود. کارگاه تولید رب که در این مقاله بررسی می‌کنیم، با فرض فعال بودن ۲۴ ساعته، دارای مشخصات زیر است:
روند تولید رب گوجه به‌صورت کارگاهی شامل مراحل آماده‌سازی، تولید و بسته‌بندی می‌باشد. در مرحله آماده‌سازی عملیات سورتینگ، شستشو، خرد کردن، و پیش‌پخت گوجه فرنگی انجام می‌شوند. سپس گوجه‌های خرد شده در حالت نیم‌پز شده وارد مرحله تولید می‌شوند. در مرحله تولید، آب گوجه ابتدا صاف و سپس تغلیظ می‌شود. در مرحله بسته‌بندی نیز عملیات بسته‌بندی رب در قوطی یا شیشه انجام شده و در نهایت محصولات به شکل بسته‌های ۱۲ تایی پک می‌شوند. مراحل صفر تا صد تولید رب در کارگاه، از دریافت گوجه تا تولید محصول نهایی، شامل ماشین‌آلات زیر خواهد بود:
هر محیطی که دسترسی مناسبی به آب، انرژی و مواد اولیه داشته‌باشد، به شرط اینکه از نظر زیست محیطی مشکلی را ایجاد نکند، می‌تواند به عنوان کارگاه تولید رب در نظر گرفته شود. با این حال، بهتر است پیش از هر گونه اقدامی جهت خرید یا اجاره کارگاه با مشاوران متخصص در این حوزه مشورت‌های لازم انجام شود.
برای تولید رب گوجه به‌صورت کارگاهی باید فضایی مناسب و کافی برای جانمایی ماشین‌آلات لحاظ شود. برای جانمایی خط تولید با ظرفیت ورودی ۱۰ تن ورودی گوجه در روز، مساحتی در حدود ۷۵ مترمربع کفایت خواهد کرد. لازم به ذکر است که این فضا صرفا جهت پیاده‌سازی ماشین‌آلات خط تولید می‌باشد. با در نظر گرفتن انبار مواد اولیه، انبار محصولات، اتاق‌های اداری و … راهاندازی یک کارگاه کوچک تولید رب گوجه به زمینی در حدود ۴۰۰ مترمربع مساحت نیاز خواهد داشت.
نیروی انسانی مورد نیاز برای راهاندازی یک کارگاه کوچک تا حدود زیادی به نوع و تعداد ماشین‌آلات خط تولید وابسته می‌باشد. به‌عنوان مثال کارگاهی که از ماشین‌آلات بسته‌بندی استفاده می‌کند نسبت به یک کارگاه تولید رب فله‌ای، به نیروی انسانی بیشتری نیاز خواهد داشت. با این حال در حالت کلی، یک کارگاه کوچک تولید رب،
حداقل به ۳ نفر پرسنل تولید نیازمند خواهد بود.
مساله‌ای که همواره دغدغه بسیاری از کارآفرینان علاقه‌مند به حوزه تولید مواد غذایی بوده است، توجیه اقتصادی تولید محصول نهایی می‌باشد. تولید رب گوجه نیز همانند دیگر محصولات غذایی، نیازمند داشتن یک برنامه تدوین شده اقتصادی می‌باشد. تهیه طرح توجیهی تولید رب نخستین اقدامی است که باید قبل از سرمایه‌گذاری در این حوزه انجام شود. طرح توجیهی رب طرحی است که تمام جزییات مربوط به هزینه‌های ثابت و جاری در آن آورده شده باشد. هزینه‌های ثابت شامل خرید ماشین‌آلات و هزینه‌های جاری شامل تهیه گوجه، قوطی و دیگر مواد اولیه لازم برای تولید محصول می‌باشد.
صرف‌نظر از جزییات مربوط به هزینه‌های ثابت و جاری، خلاصه طرح توجیهی برای یک کارگاه کوچک تولید رب گوجه با ظرفیت ۱۰ تن ورودی گوجه در روز، به‌صورت زیر خواهد بود:
راهاندازی یک کارگاه کوچک تولید رب گوجه‌فرنگی می‌تواند با رویکردها و به اشکال مختلفی انجام شود. راهاندازی یک کارگاه با حداقل سرمایه‌گذاری، راهاندازی یک کارگاه در سریع‌ترین زمان ممکن، و راهاندازی با بیشترین توجیه اقتصادی، از جمله مهم‌ترین سناریوهای راهاندازی کارگاه رب گوجه می‌باشد. هر کدام از این سناریوها را در ادامه با جزییات بیشتری بررسی خواهیم کرد.
برای راهاندازی کارگاه تولید رب با کمترین میزان سرمایه‌گذاری از سه رویکرد کلی زیر می‌توان استفاده کرد:
تولید رب گوجه به‌صورت فله‌ای هزینه‌های اولیه سرمایه‌گذاری را تا حدود زیادی کاهش خواهد داد. در این حالت هزینه‌های مربوط به بسته‌بندی حذف شده و تولید محصول با هزینه کمتری انجام می‌شود. همچنین هزینه‌های مربوط به بازاریابی محصول در این حال وجود ندارد و فروش رب فله‌ای به مشتریان هدف به راحتی امکان‌پذیر می‌باشد. تولید رب گوجه فله‌ای معمولا برای افرادی که می‌خواهند با صرف کمترین هزینه وارد عرصه تولید این محصول شوند، مناسب خواهد بود.
شکل دیگری از کاهش هزینه‌ها در راهاندازی کارگاه تولید رب، استفاده حداکثری از نیروی انسانی به‌جای ماشین‌آلات است. استفاده از نیروی انسانی در فرآیندهای تولید رب گوجه، تا حدود زیادی می‌تواند از هزینه‌های اولیه سرمایه‌گذاری را کاهش دهد. با این حال، روش استفاده حداکثری از نیروی انسانی، چندان به کارآفرینان توصیه نمی‌شود، چرا که توسعه چنین خط تولیدی در آینده با دشواری‌های زیادی همراه خواهد بود.
استفاده از ماشین‌آلات دست دوم می‌تواند هزینه‌های راهاندازی کارگاه را به‌شکل قابل‌ملاحظه‌ای کاهش دهد. نکته مهمی که در اینجا باید به آن توجه شود، چگونگی اورهال و بازسازی ماشین‌آلات دست‌دوم است. اگر ماشین‌آلات دست‌دوم به شکل صحیحی اورهال شوند، می‌توانند دقیقا با همان عملکرد و ظرفیت ماشین‌آلات نو در اختیار خط تولید قرار داده شوند. در صورت توجه به این نکته می‌توان گفت همواره استفاده از خط تولید رب دست دوم با ظرفیت بالاتر نسبت به خط تولید نو با ظرفیت پایین‌تر ارجحیت خواهد داشت. قیمت یک خط تولید رب دست‌دوم معمولا تا ۴۰درصد ارزان‌تر از یک خط تولید نو می‌باشد.
اگرچه یک کارگاه کوچک تولید رب گوجه توان تولیدی بسیار محدودی دارد، اما اگر به‌صورت تمام اتوماتیک راهاندازی شود، به راحتی قابلیت ارتقا به ظرفیت‌های بالاتر را خواهد داشت. چنین رویکردی، به‌ویژه برای افرادی که می‌خواهند با سرمایه کم وارد بازار تولید رب شوند و سپس در آینده ظرفیت تولیدشان را افزایش دهند، بسیار مناسب می‌باشد. استفاده از خط کارگاهی تمام‌اتوماتیک اگرچه نیازمند صرف هزینه نسبتا بالاتری می‌باشد، اما به‌عنوان یک خط زودبازده با قابلیت توسعه در آینده، برای کارآفرینان آینده‌نگر گزینه ایده‌آلی خواهد بود.
طی سالیان اخیر، تولید رب گوجه خانگی با رشد قابل ملاحظه‌ای مواجه شده است. دلیل این امر، تقاضایی فزایند‌ه‌ای است که برای محصول رب گوجه خانگی در بین اقشار خاصی از مردم در حال شکل‌گیری می‌باشد. با این حال سود حاصل از تولید رب گوجه خانگی به مراتب کمتر از سود حاصل از تولید
رب گوجه صنعتی است. مقایسه‌ای که در ادامه بیان می‌شود، دلیل این تفاوت را به روشنی نشان خواهد داد.
فرآیند تغلیظ در تولید رب گوجه صنعتی در دمای حدود ۸۰ درجه و تحت خلا انجام می‌شود. در‌حالیکه فرآیند تغلیظ در تولید رب خانگی با حرارت مستقیم بالای ۱۵۰ درجه صورت می‌گیرد. به‌همین دلیل، رب گوجه صنعتی رنگی شفاف‌تر نسب به رب گوجه خانگی دارد. همین عامل باعث می‌شود رب صنعتی با سلیقه بخش عمده‌تری از بازار مطابقت داشته باشد.
فرآیند صاف کردن در تولید رب گوجه صنعتی با ماشین توربو یا صافی دو مرحله‌ای انجام می‌شود که کارایی بسیار بالایی در صاف‌کردن آب گوجه دارد. این درحالی است که صاف کردن آب گوجه با روش دستی در تولید رب خانگی با وسایلی ابتدایی مثل پارچه انجام می‌شود. به‌همین دلیل کارایی تولید رب به روش صنعتی به‌مراتب بیشتر خواهد بود. به‌عنوان مثال اگر از هر ۱۰۰ کیلو گوجه‌فرنگی به روش صنعتی، ۲۰ کیلو رب تولید شود، با همین میزان گوجه به روش خانگی، تنها ۱۰ کیلو رب تولید خواهد شد.
به‌عنوان جمع‌بندی، با توجه به مطالب فوق می‌توان چنین نتیجه گرفت که سود تولید رب گوجه خانگی به‌شکل قابل‌توجهی کمتر از سود حاصل از تولید رب گوجه به شیوه صنعتی می‌باشد. همانطور که در محاسبات فوق مشاهده کردید، سود حاصل از فروش یک کارگاه کوچک تولید رب گوجه، با ورودی ۱۰ تن گوجه در روز، ۸ میلیون تومان است. این مبلغ برای تولید رب خانگی بسیار کمتر و چیزی کمتر از ۱۰ درصد از فروش یک کارگاه کوچک است.
علاوه بر موارد فوق، اخذ مجوزهای بهداشتی برای یک خط تولید رب کارگاهی که توسط ماشین‌آلات صنعتی راهاندازی شده است، به مراتب آسان‌تر اخذ مجوزهای تولید رب به روش سنتی می‌باشد.
کارگاه کوچک تولید رب گوجه اگرچه دارای فروش و سود کمتری نسبت به یک کارخانه رب گوجه است، اما نسبت به هزینه‌ای که بابت راهاندازی آن صرف می‌شود، دارای توجیه اقتصادی بسیار مناسبی می‌باشد. همانطور که در این مقاله بررسی شد، یک کارگاه تولید رب با ظرفیت ورودی ۱۰ تن گوجه در روز، سودی معادل ۷۲۰ میلیون تومان طی یک دوره تولیدی ۹۰ روزه خواهد داشت. زمان بازگشت سرمایه کوتاه مدت و رسیدن به نقطه سربه‌سر در کمتر از یک سال، می‌تواند توجیه مناسبی برای سودآوری این کسب‌وکار باشد.
